Zebraklok

Zebraklok

Station Den Haag Staatsspoor was van 1870 tot 1973 een spoorwegstation aan de Rijnstraat en was eigenlijk bedoeld als een soort “tijdelijke bushalte” voor de trein, met de optie om de spoorlijn later door te trekken naar Scheveningen (wat er uiteindelijk nooit van is gekomen).

De lijn naar Scheveningen liep uiteindelijk via het Hollands Spoor. Aanvankelijk waren de stations Staatsspoor en Hollands Spoor niet met elkaar verbonden, waardoor reizigers in de praktijk twee aparte sporen hadden in dezelfde stad. In juli 1871 werd er wel een verbindingsspoor voor goederenvervoer geopend, maar pas met de bouw van Station Den Haag Centraal konden reizigers echt tussen de twee stations reizen.

Rijksappel

In augustus en september 1948 stond er op de plek van het huidige Koningin Julianaplein een monumentaal kunstwerk. Dit was onderdeel van de feestelijkheden rond het 700-jarig bestaan van Den Haag en het 50-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina.

Op het stationsplein voor het Staatsspoor verrees een enorme zuil met een rijksappel aan de top. Samen met de kroon, de scepter, het rijkszwaard en het rijksvaandel stonden deze symbool voor het koninklijk gezag. De kolom was 26 meter hoog met een doorsnede van 1,80 meter en de rijksappel zelf was vier meter in doorsnede.

Centraal Station

Het na honderd jaar te kleine station Staatsspoor werd vervangen door het Station Den Haag Centraal. Dit nieuwe treinstation werd officieel geopend op 30 september 1973. Tegelijk was er behoefte aan een nieuw monument op het nieuwe plein voor het station, het Koningin Julianaplein. De gemeente Den Haag en de Nederlandse Spoorwegen schreven daarom een prijsvraag uit voor een monumentale klok. Prijsvraag

Het budget voor de nieuwe klok was 160.000 gulden.De bedoeling was om een grote klok van twee meter doorsnee te maken, mogelijk met een carillon, dat op zes meter hoogte zou komen bij de hoek van de Rijnstraat en Bezuidenhoutseweg. De commissie had echter nog geen definitief besluit genomen over de plaatsing, ook omdat er nog uitsluitsel moet komen over de plannen rondom de nabijgelegen Koekamplus.

Zebraklok

Twee jaar later in 1977 was het zover, de opvallende klok van Jaap Karman werd onthuld op het Koningin Julianaplein. Het kunstwerk kreeg direct de bijnaam “zebraklok” vanwege het zwart-wit gestreepte ontwerp. De totale kosten waren opgelopen richting de twee ton.

De klok bestaat uit twee piramidevormige structuren van staal, aluminium en perspex, met een hoogte van 7,8 meter.
Drie cirkelvormige wijzerplaten (doorsnede 2 meter) steken door de piramiden heen en zijn intern verlicht voor zichtbaarheid.
De ontwerper vond dat het ontwerp een contrast moest vormen met de chaotische omgeving van het plein, waarbij de strepen dienden als visueel rustpunt.

De constructie bestaat uit drie materialen:
Staal: Gebruikt voor de dragende paal en het frame.
Aluminium: Verwerkt in de piramidevormige structuren.
Perspex (acrylglas): Voor de drie cirkelvormige wijzerplaten en delen van de piramiden.

Bezuinigingen

In 1983 besloot de gemeente Den Haag flink te bezuinigen en daar vielen zelfs de bekende straatklokken onder. De overheid haalde er binnen korte tijd maar liefst zesentwintig weg, met als eerste de exemplaren die al niet meer werkten door vandalisme.

Het enige grote uurwerk dat wél mocht blijven, was het imposante exemplaar bij het Centraal Station. De inmiddels beroemde Zebraklok. Het monument kostte zes jaar eerder zo’n twee ton en werd daarom niet zomaar weggehaald.

Storingen

Op 16 mei 1984 werden de eerste ‘Hagenaartjes’, een donkergroene variant van het ‘Amsterdammertje’, op het Koningin Julianaplein door wethouder Nyqvist “geopend”.

Het opnieuw ingerichte Koningin Julianaplein voorkwam echter niet dat de monumentale klok in de nacht van 1 op 2 december 1985 door brand werd verwoest, vermoedelijk ten gevolge van kortsluiting. Pas eind 1986 werd de klok weggehaald en in 1988 weer hersteld teruggeplaatst.

In de jaren 1990 stopte het uurwerk er weer mee. Het duurde even, maar op 5 maart 2002 werd de gerepareerde klok door wethouder Bruins opnieuw in werking gesteld door om 8.30 uur het licht in de klok aan te doen.

Tijdelijk verwijderd

Sinds 20 juli 2016 staat de Zebraklok tijdelijk op de gemeentewerf aan de Mercuriusweg omdat het plein rond het station verbouwd wordt. Het plan in 2016 was om de klok in 2019 terug te plaatsen op het plein voor het station. Dit liep echter anders omdat de werkzaamheden op het Julianapleingrote vertraging opliepen.

2026

Er is echter een nieuwe geplande terugplaatsdatum. De volledig gerenoveerde klok zal nu eind 2026 teruggeplaatst worden: ‘Met oog voor detail heeft de klok haar uitstraling teruggekregen, zodat het zijn iconische status opnieuw kan waarmaken.’