Oude Stadhuis – Wapen van Den Haag

Oude Stadhuis – Wapen van Den Haag

Het stedehuys, stadhuis, gebouwd tussen 1561 en 1565 onder het bestuur van Dirk van Alkemade, is het oudste bestuurlijke gebouw in de Noordelijke Nederlanden en is uitgevoerd in de stijl van de Hollandse Renaissance.

Aan het einde van de 16e eeuw kreeg het gebouw een markante achthoekige toren die dienstdeed als baken. Vanwege de trage bevolkingsgroei, werd het raadhuis pas in 1733 uitgebreid met een barokke vleugel op het hoogste punt van de strandwal. Deze toevoeging was een ontwerp van architect Daniel Marot en de beeldhouwer Jan-Baptist Xavery.

Jan-Baptist Xavery

Jan-Baptist Xavery, geboren op 30 maart 1697 in Antwerpen verhuisde in 1723 naar Den Haag. Hier kreeg hij de eervolle positie van hofbeeldhouwer van stadhouder Willem IV.

Zijn werk, voornamelijk bestaande uit portretsculpturen, onderscheidde zich door het gebruik van diverse materialen zoals terracotta, ivoor en marmer. Bijvoorbeeld een fontein met twee Tritons uit 1732 in het Paleis Huis ten Bosch. Verder uit 1733 de buste van Willem IV van Oranje-Nassau en een buste van Anna van Hannover uit 1736, beiden in het Mauritshuis.

Wapen van Den Haag

In 1734 creëerde Jan-Baptist Xavery een opmerkelijk zandstenen wapenbeeld voor het Oude Stadhuis. Het buiten-kunstwerk bestaat uit het gebeeldhouwde wapen van Den Haag, geflankeerd door twee allegorische figuren: Prudentia (Voorzienigheid) en Iustitia (Gerechtigheid). Xavery ontving voor deze opdracht 1500 gulden.

Prudentia

Prudentia is een van de vier kardinale deugden in de klassieke en christelijke filosofie. De combinatie van een spiegel en een slang benadrukt de balans tussen innerlijke reflectie en externe waakzaamheid.

Justitia

(Vrouwe) Justitia in de kunst en mythologie is het symbool van gerechtigheid. Haar iconische attributen, de weegschaal en het zwaard weerspiegelen de essentie van gerechtigheid.

Pas in de 17e eeuw begon de bekende blinddoek gebruikelijk te worden. Op dit monument van Jan-Baptist Xavery wordt Iustitia nog zonder deze blinddoek afgebeeld.

Waarschuwing

Onder het beeld en boven een raam staat in het Latijn een waarschuwing: Felix Quem Faciunt Aliena Pericula Cautum (Gelukkig is hij die door de gevaren van anderen voorzichtig wordt gemaakt). Op het Kerkplein vonden namelijk executies plaats.

Straat

In 1887 werd een straat vernoemd naar de beeldhouwer, de Xaveristraat (met de letter i) in de Blauwe Pannenbuurt. Dit werd pas in 1920 hersteld naar het juiste Xaverystraat.

Kopie

In 1882 koos het stadsbestuur voor een nieuwe uitbreiding van het stadhuis, waarbij een extra vleugel aan de kant van de Dagelijkse Groenmarkt werd toegevoegd.

Als afsluiting van deze gevel werd steenhouwer Stephanus Severijn ingehuurd om een vereenvoudigde kopie te vervaardigen van het reliëf van Xaverij. De afgebeelde vrouwen werden daarom zonder attributen weergegeven.

Stephanus Severijn

Stephanus Severijn was een steenhouwer die op de Conradkade 56 woonde. Hij maakte voornamelijk monumentale grafstenen zoals de marmeren zerk van de leraar Engelse taal R.W. Bulkley op Eik en Duynen uit april 1872 en het familiegraf Paardekooper (1908).

Tweede leven

In de jaren 1970, toen de laatste uitbreiding van het stadhuis werd gesloopt voor een nieuwe raadszaal, werd het reliëf van Severijn gered en opgeslagen.

Rond 1980 vond het reliëf een nieuwe thuis op Landgoed Reigersbergen, maar raakte daar in verval. Na een besluit van de gemeente om het landgoed op te knappen, werd het reliëf zorgvuldig gerestaureerd en kreeg het in 2011 een prominentere plek aan het einde van het kanaal van het Park Marlot. Van de afgebroken haan was de kop verdwenen. De restaurateur zette er daarom een gestileerde versie op.