Nirwana

Nirwana

Nirwana is een geloof dat in verschillende spirituele tradities voorkomt, maar het is vooral bekend binnen het boeddhisme. Het verwijst naar de hoogste staat van bestaan die door een mens bereikt kan worden

Geschiedenis

Het zeven verdiepingen tellende gebouw op de hoek van de Benoordenhoutseweg en het Willem Witsenplein was het eerste ‘flatgebouw’ van Nederland, ontworpen met een innovatief skelet van gewapend beton. Het appartementengebouw geldt om verschillende redenen als een revolutionair gebouw.

De woontoren heeft een kelder die half boven de grond uitsteekt, een bel-etage en zes woonlagen op een vrijwel vierkante plattegrond. Een eerste ontwerp voorzag in vijf woontorens die met galerijen met elkaar verbonden waren, maar dit plan werd uiteindelijk niet gerealiseerd. Zelfs met het betaalbare bouwmateriaal beton moest er in het jaar van de beurskrach op dit project worden beknibbeld.

“Ik heb mijn leer verkondigd omdat het tot een einde van al het vergankelijke, tot rust, tot verlichting, tot het Nirwana voert”

Boeddha

De op één hoek uitstekende balkons zijn een rudiment van de koppeling met de geplande flats. Het ontwerp was toen al enigszins versoberd: de rondlopende balkons en de puien van hoofdzakelijk glas waren om kosten te besparen geschrapt. In plaats daarvan kwamen in het midden een soort loggia’s.

Het dienstbodenprobleem

De onderzoekingen op het gebied van hoogbouw waren met name gericht op het oplossen van het woningbouwvraagstuk voor de lager betaalden. Ook in het Benoordenhout woonden mensen die geen personeel konden betalen, maar daar wel behoefte aan hadden. Men wilde immers voorkomen dat ‘het huishouden een domper op de levensvreugde zette’.

Een belangrijker argument om in een flat te gaan wonen was echter, volgens de bouwers, het ‘dienstbodenprobleem’. Dienstboden waren vaak onhandig, soms zelf ‘feeksen’, gingen uit, of deden de deur niet open wanneer er aangebeld werd. In een ideale woning konden dus beter geen dienstboden rondlopen. Nirwana was echter niet gebouwd voor de gewone man: het was geen sociale woningbouw. De huren varieerden van ƒ 1400 tot ƒ 3075 per jaar.

Handig

De architecten hadden tal van handige voorzieningen bedacht, zoals een boodschappen-etensliftje, een centraal vacuum-systeem om te stofzuigen, een vuilstortkoker,een postbus (voor uitgaande post), en veel servicepersoneel, zoals portiers, wasvrouwen en liftboys. Fooien geven aan het personeel was niet toegestaan.

In het souterrain konden de winkeliers met hun koopwaar naar binnen rijden: de vrouwen kwamen met de lift naar beneden en deden hun boodschappen. Groenten en dergelijke konden daar in snij- en spoelmachines worden bereid en met het etensliftje naar het eigen aanrecht gestuurd worden. Hoewel Nirwana nooit geworden is wat men er oorspronkelijk van dacht, werd een aantal van deze voorzieningen in het begin wel gebruikt.

Veranderingen

De bel-etagebevatte oorspronkelijk gemeenschappelijke voorzieningen, waaronder een restaurant, die later zijn verbouwd tot woningen en kantoren. Centrale voorzieningen zoals liftjes en stortkokers zijn op den duur om redenen van hygiëne en brandveiligheid verwijderd.

De liftkooi, oorspronkelijk met een glazen schacht, werd dichtgemetseld, waardoor het ruimtelijk effect in de hal verdween. Ook de portier (die om 22.00 uur de deur op slot deed) en de inwonende huismeester zijn er niet meer.

Het losse gebouwtje aan de voet van het Nirwana gebouw was oorspronkelijk de garage van een van de bewoners. Het pand werd later gebruikt als tankstation en als uitgiftepunt van een dagblad. Het is nu een schoonheidssalon.

Restauratie

Na zestig jaar was het monument aan een opknapbeurt toe en het pand werd vanaf januari 1991 gerenoveerd. Het was een onderneming die de nodige financiële en bouwtechnische hoofdbrekens opleverde. Een van de problemen was dat men met talrijke eigenaars te doen had, van wie ondanks de aanzienlijke restauratiesubsidies een forse financiële inspanning gevraagd werd.

Kleur

De restauratie richtte zich voornamelijk op het exterieur. Het bepalen van de kleurafwerking van de gevelvlakken vormde een uitdaging. Bouwwerken uit de periode van de Nieuwe Zakelijkheid waren meestal grijs door het gebruik van beton. Om de Nirwana-flat echter een levendiger uitstraling te geven, werd gekozen voor een romig witte tint. De totale restauratiekosten liepen uiteindelijk op tot meer dan 3 miljoen gulden.

Beton

Doordat het de eerste keer was dat zo’n groot gebouw werd opgetrokken uit beton is de kwaliteit van het gebouw nogal slecht. Zo zijn de muren slechts 15 cm dik en ontstaan er regelmatig scheuren die weer tot lekkage en roest aan de staalconstructie leiden.

In 2003 onderging de flat opnieuw een restauratie. Nieuwe kozijnen met dubbele beglazing werden geplaatst om de geluidsoverlast te verminderen, de gevel werd voorzien van thermische isolatie, en een deel van het houtwerk werd vervangen.