Jozef Israëlsplein

Jozef Israëlsplein

Enkele jaren na de dood van Jozef Israëls werd het Nassaukwartier vergroot. De nieuwe straten kregen de namen van de schilders van de Haagse School.

Het plein

De Jozef Israëlslaanwerd in 1916 gesticht. Het belangrijkste plein in de omgeving werd het Gebr.Marisplein genoemd, naar de schilderende broers. Er was sinds 1899 echter al een Jacob Marisstraat in de Schilderswijk. De bebouwing werd tussen 1910 en 1925 neergezet.

De naam van het plein werd daarom in 1922 gewijzigd in Jozef Israëlsplein.

Gravin

Het Jozef Israëlsplein is als een cirkelsegment haaks op de Jozef Israëlslaan geplaatst. De grond hiervoor werd aangekocht van gravin van Bylandt, die op het aangrenzende landgoed Oostduin huisde. Op de kaart is duidelijk de mooie aansluiting op het landgoed Oostduin-Arendsdorp te zien. Het plein wordt gedomineerd door een parkje met een rosarium.

Renswoudehuis

Het opvallendste pand aan het plein is Het Renswoudehuis op nummer 36. Dit pand, gebouwd in 1910, fungeerde vanaf 1923 als weeshuis. In de jaren 1960 bood het onderdak aan kinderen van expats. Tegenwoordig is het in gebruik als kinderdagverblijf.

Gravin van Bylandt eiste toen ze de grond verkocht dat geen muur het terrein zou afschermen, want de natuur erachter moest zoveel mogelijk gehandhaafd en zichtbaar blijven. En dus kwam er het huidige traliehek op stenen voet. Op 25 september 1923 opende burgemeester Patijn het gebouw met een geestige toespraak.

Woonflat

Het flatgebouw aan de Jozef lsraëlsplein 9-34 uit 1926 telt vier bouwlagen en heeft een plat dak. Het bood de huurders de luxe die gepaard ging met het wonen in een woonhotel, waaronder een biljartkamer, een centrale keuken en een lift. Aan beide kanten van de ingang zijn diersculpturen van J.C. Altorf aangebracht. Een gestileerde uil en rechts een slang met adelaar.

Jozef Israëls woonde op de Koninginnegracht. Hij maakte dagelijks een wandeling vanuit zijn huis aan de Koninginnegracht naar de Nassaubuurt waar het Jozef Israëlsplein onderdeel van is. In een artikel uit 1901 uitte hij zijn irritatie over de ‘nieuwerwetsch gebouwde’ huizen in dit Nassaukwartier.

Rosarium

De directeur van de Plantsoenendienst Pieter Westbroek maakte in 1922 een ontwerp voor een rosarium. Deze Pieter Westbroek werd in 1926 de naamgever voor het Westbroekpark.

In de jaren 1920 waren rozentuinen erg populair.Het ontwerp kenmerkt zich door een strakke, symmetrische indeling met gebogen paden langs gazons en rozenbogen. Samen met de middenas van de Jozef Israëlslaan vormt het een doorlopende groene lijn die gericht is op het park Oostduin.

Verschillende soorten rozen, waaronder babyrozen en klimrozen, vormden samen met bloeiende heesters op een subtiele manier een soort coulissen in de beplanting. De paden waren bedekt met witte kiezeltjes, en de gazons hadden een lichte verdieping in het midden.

Ondanks de hoge onderhoudskosten bleek het rosarium een geliefd stadsgezicht te zijn dat door de gemeente werd gekoesterd. Om de kosten te beheersen, werden verschillende soorten padverharding uitgeprobeerd en verving men sommige rozen door heesters. Zo verschenen er in de jaren 1970 opvallende blauwe regens op stam.

In 2014 besloot de gemeente Den Haag alle heesters langs de randen te verwijderen en nieuwe beplanting in grote vakken aan te brengen.

Monument

In 1936 werd in het middenpad van het rosarium een monument voor koningin-moeder Emma geplaatst en onthuld door koningin Wilhelmina. Het beeld, vervaardigd door beeldhouwer Toon Dupuis, riep destijds enig protest op vanwege de zorg over ‘aantasting van het ontwerp’.

Op 25 september 1936 plaatste de feministe Henriëtte Blaauw de oorkonde van overdracht van eigendom aan de Gemeente Den Haag in het gedenkteken.

Opschrift

Een gebeeldhouwd opschrift aan beide kanten van het beeld luidt:
‘H.M. KONINGIN EMMA MOEDER DES VADERLANDS”.
Aan de achterkant een gebeeldhouwde tekst van koningin Wilhelmina, met de vermeldingZij, die voor ons allen een moeder is geweest, is tot Gods heerlijkheid ingegaan.
Haar liefhebbend hart heeft u allen omvat.
Zij trachtte steeds een zegen te zijn voor ons allen.
Thans, nu wij haar moeten missen, zoals wij haar steeds zo gaarne bij ons en om ons zagen, blijft het belangrijkste: zij en haar liefde ons omringen.
31 maart 1934 Wilhelmina
Ter herinnering aan
Hare Majesteit de Koningin-Moeder,
Adelheid Emma Wilhelmina Theresia
Prinses van Waldeck en Pyrmont,
Gemalin van Zijne Majesteit Willem III
Koning der Nederlanden
Koningin-Regentes van 24-XI-1890 tot 31-VIII-1898.
Geboren 2-VIII-1858 Overleden 20-III-1934
Te Arolsen. Te ‘s-Gravenhage.
Opgerricht door de burgerij
van ‘s-Gravenhage
Onthuld 4 juni 1936.
Door Hare Majesteit Koningin Wilhelmina.

• Op de hoeken zijn zandstenen bloembakken geplaatst.
• In de benedenhoeken van de achterwand bevinden zich de wapens van Nederland en Waldeck Pyrmont.
• Het gedenkteken is van algemeen belang wegens zijn schoonheid, architectuur- historische, kunsthistorische en geschiedkundige waarde.
• De architectuurhistorische waarde is gelegen in de betekenis van de architectonische opzet van het monument als schepping van de architect Co Brandes.
• De kunsthistorische waarde ontleent het aan het in zandsteen gehouwen beeld van koningin Emma van Toon Dupuis.
• De geschiedkundige waarde ligt in de betekenis van het gedenkteken als herinnering aan de koningin-regentes Emma.

2e wereldoorlog

Op 29 juni 1940 was prins Bernhard jarig. Dit was de eerste verjaardag vaneen lid van de koninklijke familie sindshet uitbreken van de oorlog.Hagenaars toonde hun afkeer van de bezetters door bloemen te leggen bij het Emmamonument. Enkele NSB´ers legden opvallend genoeg ook een krans bij het standbeeld.

Later in de oorlog verdwenen vanwege de voedseltekorten de rozenperken en werden moestuinen aangelegd.

Jozef Israëls was een jood. Het plein werd daarom vanaf 3 april 1943 tot aan de bevrijding in 1945 hetThorn Prikkerplein genoemd.