Jacob Pronkstraat

Jacob Pronk was tweehonderd jaar geleden een ondernemende figuur in de Scheveningse geschiedenis. Hij speelde een rol in zowel de vlucht van stadhouder Willem V naar Engeland in 1795 als in de terugkeer van zijn zoon, koning Willem I, in 1813.

Jacob

Voor zijn aandeel in deze sleutelmomenten ontving Pronk in 1818 van koning Willem I een perceel grond om een badhuis op te richten. Door het uitgeven van obligaties verzamelde Pronk de nodige fondsen voor dit project. Hoewel hem geen exclusief recht op het badbedrijf werd toegekend, zorgde koninklijke bescherming ervoor dat hij beschermd was tegen oneerlijke concurrentie.

Het badhuis was een gat in een nieuwe markt en het succes van het badhuis bleef niet onopgemerkt bij het stadsbestuur van Den Haag. Jacob Pronk werd uitgekocht en in 1828 werd het pand van badmeester Pronk afgebroken en een veel groter Stedelijk Badhuis neergezet, genaamd Grand Hôtel des Bains (Groot Badhotel).

In 1884 besloot de directie van het Badhotel om de concurrentiestrijd met Belgische kuuroorden aan te gaan. Het zestig jaar oude badhuis werd daarom afgebroken en vervangen door het Kurhaus. Dit Kurhaus werd en is het iconische baken van Scheveningen.

De gemeenteraad erkende in 1889 toen er nieuwe straatnamen vastgesteld moesten worden dat Jacob Pronk een belangrijke bijdrage had geleverd bij de totstandkoming van de badplaats.

De straat

Geschiedenis

De straat die nu bekend staat als de Jacob Pronkstraat in Scheveningen heeft door de eeuwen heen verschillende namen gehad.In de 16e eeuw was het de Thorenstraat, in de 17e eeuw stond deze bekend als Nobelstraat, en in de 18e eeuw werd de naam Torenstraat opnieuw gebruikt.

In Den Haag bestond er echter al een Torenstraat. Om verwarring te voorkomen moest daarom de naam van de Scheveningse straat worden aangepast. In 1889, na een raadsbesluit van A. Hoogenraad, werd de Scheveningse Torenstraat hernoemd. Het oorspronkelijke voorstel van B en W om de straat Klokkestraat te noemen, werd afgewezen. In plaats daarvan koos men voor de naam Pronkstraat, zonder toevoeging van Jacob.

Op 13 oktober 1913 onderging de straatnaam een laatste wijziging op verzoek van een ‘geïmporteerde Scheveninger’, waardoor de straatnaam werd uitgebreid tot Jacob Pronkstraat, een eerbetoon aan de historische figuur Jacob Pronk.

Sanering

Langs de Pronkstraat bevond zich een complex van hofjeshuizen, waarin de leefomstandigheden zeer slecht waren. Eind 1917 presenteerde het Haagse gemeentebestuur daarom een voorstel tot onteigening van deze woningen.

De meeste huizen waren niet meer te redden.Hun chaotisch en dicht op elkaar gebouwde structuur maakte het onmogelijk om essentiële infrastructuur, zoals riolering, te installeren. Op grond van een koninklijk besluit van 19 april 1919 werden deze panden aangewezen voor onteigening.

Voordat de sloop van start kon gaan, was het belangrijk om eerst voor de huidige bewoners passende vervangende woonruimte te vinden. Dit was een uitdagende opgave gezien het nijpende woningtekort in Scheveningen destijds. Het duurde uiteindelijk tot ver in de jaren 1920 voordat de sloop van de woningen daadwerkelijk kon aanvangen. Van de oorspronkelijke straat bleef weinig over.

Oorlog

Nederland was in mei 1940 bezet door de Duitsers. Engeland was echter niet verslagen. In het voorjaar van 1942 startten de Duitsers daarom met de voorbereidingen van de bouw van verdedigingswerken die moesten voorkomen dat de Engelsen op de Nederlandse kust zouden landen.

In april 1942 werd het gebied rond de Jacob Pronkstraat, dicht bij het strand en de duinen, tot ‘Sperrgebiet’ verklaard. Dit betekende dat het gebied verboden was voor onbevoegden. In de loop van 1942 en 1943 werden steeds meer omliggende gebieden ontruimd.De bewoners van deze gebieden werden verplaatst; de werkende bevolking naar andere delen van Den Haag en de niet-werkenden naar regio’s zoals Gelderland en Overijssel.

Nu

De straat begint bij de Keizerstraat en loopt door tot aan de Duinstraat. Opvallend is dat de nummering van de huizen start bij de Keizerstraat, bij de Oude Kerk. Dit botst met de Haagse gewoonte om de huisnummers vanaf het Haagse centrum te tellen. De straat is echter zo oud dat de oude Scheveningse huisnummering gehandhaafd bleef.

De hedendaagse Jacob Pronkstraat, zoals die zich in de twintigste eeuw heeft ontwikkeld, is beduidend langer dan zijn oorspronkelijke versie. Tot in de jaren 1920 strekte de toenmalige Torenstraat/Pronkstraat zich uit van de Oude Kerk tot de Weststraat, zonder enige zijstraten, en eindigde ongeveer op de locatie van de huidige Vermaasstraat.

Een deel van de bebouwing in de straat, specifiek de huisnummers 8 tot en met 14, dateert uit 1905. De overige panden langs de Jacob Pronkstraat werden voornamelijk opgetrokken rond twee periodes: een aanzienlijk deel in 1935 en een ander deel rond 1955, waarmee de straat zijn huidige vorm kreeg.